I. Ngày 27/11/2015 kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XIII ban hành Nghị quyết số 109/2015/QH13 về thi hành Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13 kể từ 01/7/2016. Ngày 24/6/2016 Quốc Hội khóa XII ra Nghị quyết số 144/2016/QH13 về việc lùi hiệu lực thi hành của 4 bộ luật, luật (Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13 (BLHS 2015), Bộ luật TTHS số 101/2015/QH13, Luật tổ chức Cơ quan điều tra Hình sự số 99/2015/QH13, Luật thi hành tạm giữ, tạm giam số 94/2015/QH13) kể từ ngày 01/7/2016 và tiếp tục áp dụng Bộ luật Hình sự số 15/1999/QH10 được sửa đổi bổ sung một số điều theo luật số 37/2009/QH12 (BLHS năm 1999) Bộ luật tố tụng HS số 19/2003/QH11, Pháp lệnh tổ chức điều tra hình sự số 23/2004/PL-UBTVQH11 được sửa đổi bổ sung một số điều thực hiện pháp lệnh số 30/2006/PL-UBTVQH11 và pháp lệnh số 09/2009/PL-UBTVQH12; Nghị định 89/1998/NĐ-CP ban hành quy chế về tạm giữ, tạm giam được sửa đổi bổ sung một số điều theo Nghị định số 98/2002/NĐ-CP và Nghị định 09/2011/NĐ-CP cho đến ngày 4 Bộ luật, luật nêu trên và luật sửa đổi bổ sung một số điều của BLHS năm 2015 có hiệu lực thi hành.
Kể từ ngày 01/7/2016 thực hiện các quy định có lợi cho người phạm tội tại Khoản 3 Điều 7 BLHS năm 2015 và điểm b Khoản 1 Điều 1 và các quy định khác có lợi cho người phạm tội tại điều 1 Nghị quyết số 109/2015/QH13 về thi hành BLHS năm 2015; áp dụng các quy định của Bộ luật TTHS số 101/2015/QH13 để thi hành các quy định có lợi cho người phạm tội của BLHS năm 2015.
Giao cho Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn thi hành.
Ngày 30/6/2016 Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao ban hành Nghị quyết số 01/2016/NQ-HĐTP về hướng dẫn áp dụng một số quy định tại Khoản 3, điều 7 BLHS năm 2015; Nghị quyết này có hiệu lực từ ngày 01/8/2016 là văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn áp dụng thống nhất trong xét xử.
II. Ban biên tập xin giới thiệu các đồng chí một số nội dung để các đồng chí áp dụng thực hiện trong công tác điều tra tội phạm:
1. Kể từ ngày 09/12/2015 không xử lý hình sự đối với người thực hiện hành vi mà BLHS năm 1999 quy định là tội phạm nhưng BLHS năm 2015 không quy định là tội phạm.
1.1 Không xử lý hình sự các trường hợp: tảo hôn; báo cáo sai trong quản lý kinh tế; vi phạm quy định về cấp văn bằng bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp; sử dụng trái phép quỷ dự trữ bổ sung vốn điều lệ của tổ chức tín dụng; không chấp hành các quyết định hành chính của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền về việc đưa vào cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh, quản chế hành chính. Nếu vụ án đã được khởi tố, đang điều tra, truy tố, xét xử thì phải đình chỉ.
1.2 Không xử lý hình sự người thực hiện hành vi mà theo quy định của BLHS năm 1999 là tội phạm nhưng theo quy định của BLHS năm 2015 thi hành vi đó chưa cấu thành tội phạm do có bổ sung thay đổi các yếu tố cấu thành tội phạm đó.
Ví dụ 1: Một người chưa bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi tàng trữ trái phép chất ma túy; chưa bị kết án hoặc đã bị kết án về tội tàng trữ trái phép chất ma túy nhưng đã được xóa án tích mà có hành vi tàng trữ trái phép chất ma túy có khối lượng hoặc thể tích dưới mức quy định: nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng từ 01 gam đến dưới 500 gam; Hêrôin, côcain, Methamphetamine, amphetaminne MDMA có khối lượng từ 0,1 gam đến sưới 05 gam; Lá, rể, thân, cành, hoa, quả cây cần sa hoặc lá cây côca có khối lượng từ 10kg đến dưới 25kg; quả thuốc phiện khô có khối lượng từ 05kg đến dưới 25kg; quả thuốc phiện tươi có khối lượng từ 01kg đến dưới 10kg; các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng từ 01 gam đến dưới 20 gam; các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích từ 10 mililit đến dưới 100 mililit; có 02 chất ma túy trở lên mà tổng số lượng của các chất đó tương đương với số lượng chất ma túy quy định từ một trong các điểm vừa nêu trên thì không phải chịu trách nhiệm hình sự về tội tàng trữ trái phép chất ma túy.
Ví dụ 2: Một người chưa bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi đánh bạc hoặc hành vi tổ chức đánh bạc, chưa bị kết án hoặc đã bị kết án về tội đánh bạc hoặc tổ chức đánh bạc nhưng đã được xóa án tích mà có hành vi đánh bạc trái phép dưới bất kỳ hình thức nào được thua bằng tiền hay hiện vật trị giá dưới 5 triệu đồng thì không phải chịu trách nhiệm hình sự về tội đánh bạc.
1.3 Người thực hiện hành vi chuẩn bị phạm các tội, trừ các tội danh:
a. Tội phản bội Tổ quốc; Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; Tội gián điệp; Tội xâm phạm an ninh lãnh thổ; Tội bạo loạn; Tội khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân; Tội phá hoại cơ sở vật chất- kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; Tội phá hoại các chính sách kinh tế – xã hội; Tội phá hoại chính sách đoàn kết; Tội làm tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; Tội phá rối an ninh; tội chống phá cơ sở giam giữ; Tội tổ chức, cưỡng ép, xúi dục người khác trốn đi nước ngoài hoặc trốn ở lại nước ngoài nhằm chống chính quyền nhân dân; Tội trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài nhằm chống chính quyền nhân dân.
b. Tội giết người; Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác.
c. Tội Cướp tài sản; Tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản.
d. Tội khủng bố; Tội tài trợ khủng bố; tội bắt cóc con tin; Tội cướp biển; Tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về An ninh Quốc gia; Tội rửa tiền.
2. Kể từ ngày 09/12/2015 đến ngày BLHS năm 2015 có hiệu lực thi hành chỉ áp dụng BLHS năm 1999 để xử lý hình sự đối với người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi, các trường hợp:
2.1. Đã phạm vào tội rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.
2.2. Đã phạm tội giết người; Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác; Tội hiếp dâm; Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi; Tội cưỡng dâm người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi; Tội cướp tài sản; Tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản.
2.3. Về các tội phạm rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng trong: Tội cưỡng dâm; Tội mua bán người; Tội mua bán người duới 16 tuổi; Tội cưỡng đoạt tài sản; Tội cướp giật tài sản; Tội trộm cắp tài sản; Tội hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản; Các tội sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy; Tội chiếm đoạt chất ma túy; Tội tổ chức đua xe trái phép; Tội đua xe trái phép; Tội sản xuất, mua bán, trao đổi hoặc tặng cho công cụ, thiết bị, phần mềm dễ sử dụng vào mục đích trái pháp luật; Tội phát tán chương trình tin học gây hại cho hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử; Tội cản trở hoặc gây rối loạn hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử; Tội xâm nhập trái phép vào mạng máy tính, mạng viễn thông hoặc phương tiện điện tử của người khác; Tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản; Tội khủng bố; Tội phá hủy, công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về ANQG; Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự.
3. Kể từ ngày BLHS năm 2015 có hiệu lực thi hành, chỉ xử lý hình sự đối với người từ đủ 16 tuổi về tội phạm được nêu tại Điểm 2.2, 2.3 và Tiết b, c Điểm 1.3 mục II nêu trên.
Hoàng Việt
