Năm 2016, tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Quảng Bình cơ bản được kiềm chế và có chiều hướng giảm so với những năm trước, tuy nhiên vẫn còn nhiều diễn biến phức tạp. Xu thế mở cửa hội nhập quốc tế của nước ta đã đạt được những kết quả khả quan trong việc cải thiện và nâng cao đời sống của nhân dân, thúc đẩy sự phát triển của đất nước, khẳng định vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế, nhưng bên cạnh đó cũng đã có những tác động tiêu cực đến tình hình tội phạm nói chung và địa bàn Quảng Bình nói riêng. Trong các loại tội danh xảy ra không chỉ có những loại tội phạm phi truyền thống: Giết người, hiếp dâm, cướp của với những phương thức, thủ đoạn đơn giản như trước mà đã xuất hiện những phương thức, thủ đoạn phạm tội tinh vi, che giấu tội phạm, phát sinh tội phạm sử dụng công nghệ cao, tội phạm có yếu tố nước ngoài, tội phạm hoạt động có tổ chức, có sự cấu kết chặt chẽ để hoạt động liên tỉnh, xuyên quốc gia. Tội phạm có sự đan xen giữa hình sự với kinh tế, ma tuý; giữa yếu tố hình sự với yếu tố chính trị; giữa hình sự với dân sự… đã có những tác động ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả công tác điều tra, xử lý tội phạm, nhất là việc định tội danh dẫn đến một số vụ án phải kéo dài thời hạn điều tra, kết luận, đình chỉ điều tra, điều tra lại, điều tra bổ sung hoặc thay đổi tội danh.
Văn phòng Cơ quan Cảnh sát điều tra (CSĐT) là đơn vị tham mưu vừa trực tiếp điều tra, xử lý tội phạm với chức năng tổng hợp phân tích, đánh giá tình hình về phạm pháp hình sự, thống kê tội phạm; trực tiếp điều tra án; thẩm định hồ sơ tố tụng và thực hiện chức năng kiểm tra, hướng dẫn việc chấp hành pháp luật trong Tố tụng hình sự. Xuất phát từ thực tiễn công tác đấu tranh, xử lý tội phạm và chức năng, nhiệm vụ được giao, thời gian qua Văn phòng Cơ quan CSĐT luôn chú trọng tăng cường công tác kiểm tra, hướng dẫn việc chấp hành pháp luật trong Tố tụng hình sự đối với các đơn vị trong Cơ quan CSĐT 2 cấp và các cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra thuộc Công an tỉnh Quảng Bình.
Để công tác kiểm tra, hướng dẫn thực sự phát huy được tác dụng, là đòn bẩy thúc đẩy hiệu quả các mặt công tác trên lĩnh vực phòng, chống tội phạm, hạn chế tình trạng oan, sai trong Tố tụng hình sự, đơn vị luôn chú trọng lựa chọn các nội dung, các vụ việc, vụ án để kiểm tra, hướng dẫn, đảm bảo đúng trọng tâm, trọng điểm.
Trong công tác kiểm tra, thông qua sơ, tổng kết các chuyên đề nghiệp vụ, đơn vị đã tập trung nghiên cứu, đánh giá những vấn đề nổi cộm, những mặt công tác còn hạn chế để tham mưu Lãnh đạo Công an tỉnh, Thủ trưởng Cơ quan CSĐT tiến hành kiểm tra nhằm kịp thời chấn chỉnh, khắc phục. Từ năm 2012 đến năm 2016, đơn vị đã tham mưu Thủ trưởng Cơ quan CSĐT tiến hành kiểm tra trên 10 chuyên đề tại 6 đơn vị và Công an 8 huyện, thị xã, thành phố, như: Kiểm tra việc chấp hành pháp luật trong công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố; việc chấp hành pháp luật trong công tác bắt, giam giữ, điều tra, xử lý tội phạm; kiểm tra các vụ án đình chỉ, tạm đình chỉ điều tra; các vụ tai nạn giao thông có người chết ra quyết định không khởi tố vụ án hình sự; hồ sơ xử lý hành chính đối với các vụ việc liên quan đến đối tượng có hành vi vi phạm pháp luật… Trong đó có những nội dung được xác định là những mặt công tác trọng tâm của lực lượng Cảnh sát điều tra, được tổ chức kiểm tra định kỳ hàng năm, như việc chấp hành pháp luật trong công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố; việc chấp hành pháp luật trong công tác bắt, giam giữ, điều tra, xử lý tội phạm. Từ việc xác định đúng đắn nội dung, phương pháp kiểm tra đã góp phần nâng cao hiệu quả các mặt công tác nói trên. Ngoài ra, các tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố đều được các đơn vị chức năng tiếp nhận, xử lý, giải quyết theo đúng quy trình, thẩm quyền quy định, khắc phục tình trạng “đùn đẩy” giữa các đơn vị. Công tác bắt, giam, giữ, điều tra, xử lý đảm bảo đúng người, đúng tội, đúng trình tự, thủ tục theo luật định.
Bên cạnh công tác kiểm tra, công tác hướng dẫn nghiệp vụ cũng luôn được đơn vị chú trọng. Trong thực tiễn công tác đấu tranh tội phạm, có nhiều tố giác, tin báo về tội phạm cũng như các vụ án khởi tố theo tố tụng rất phức tạp, gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Nhiều vụ việc, vụ án sau khi xảy ra đã có sự không thống nhất giữa các cơ quan tiến hành tố tụng (Cơ quan CSĐT, VKSND, TAND), nhất là trong việc đánh giá chứng cứ, xác định tội danh hoặc áp dụng các biện pháp ngăn chặn, đặc biệt là các vụ án có cùng khách thể bị xâm hại, nhưng thể hiện về mặt chủ quan có nhiều dấu hiệu tương tự nhau như giữa giết người với cố ý gây thương tích dẫn đến chết người hoặc giết người mà hậu quả tội phạm chưa đạt, giữa lừa đảo chiếm đoạt tài sản với lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản… Một số vụ án, vụ việc có các tình tiết mới như có yếu tố nước ngoài, liên quan đến các yếu tố về tôn giáo… làm cho một số địa phương lúng túng trong cách giải quyết. Đối với các trường hợp này, đơn vị luôn chủ động về cơ sở trực tiếp nghiên cứu hồ sơ, chỉ đạo định hướng giải quyết kịp thời. Nhiều trường hợp, đơn vị đã chủ trì họp trao đổi nghiệp vụ, thống nhất với VKSND cùng cấp trong đánh giá chứng cứ, xác định tội danh, xác định điểm, khoản trong điều luật về tội danh đã khởi tố để định hướng, chỉ đạo cơ quan tiến hành tố tụng cấp huyện (Cơ quan CSĐT, VKS). Điển hình như năm 2016, trước tình hình tội phạm giết người xảy ra nhiều, đơn vị đã tập hợp các vụ án giết người có khó khăn, vướng mắc họp bàn với VKSND và TAND tỉnh định hướng giải quyết đối với các vụ án giết người hậu quả tội phạm chưa đạt, tạo điều kiện thuận lợi cho các đơn vị thụ lý án có cơ sở để giải quyết theo đúng luật định, hạn chế được tình trạng hồ sơ đã kết thúc đề nghị truy tố bị VKS, TA trả hồ sơ để điều tra lại, điều tra bổ sung hay đề nghị thay đổi tội danh.
Qua những kết quả đạt được trong công tác kiểm tra, hướng dẫn của đơn vị, có thể khẳng định với vai trò là đơn vị Thường trực của Cơ quan CSĐT 2 cấp Công an tỉnh, Văn phòng Cơ quan CSĐT đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng công tác điều tra, xử lý tội phạm. Số lượng án đình chỉ điều tra, điều tra lại, điều tra bổ sung giảm đáng kể. Trong 3 năm gần đây, địa bàn Quảng Bình chưa xảy ra vụ án nào bị oan, sai, chất lượng hồ sơ giải quyết các vụ việc, vụ án được nâng lên rõ rệt. Các vụ việc nhạy cảm, các vụ án phức tạp, thu hút sự chú ý của dư luận đều được Cơ quan CSĐT 2 cấp giải quyết nhanh, đúng người, đúng tội, tạo niềm tin trong Cấp uỷ, Chính quyền các cấp và quần chúng nhân dân với lực lượng Công an tỉnh Quảng Bình. Văn phòng Cơ quan CSĐT là địa chỉ tin cậy để Cơ quan CSĐT Công an các huyện, thị xã, thành phố tranh thủ ý kiến hướng dẫn, chỉ đạo, định hướng trong giải quyết các vụ việc, vụ án khó khăn, phức tạp.
Thời gian tới, cùng với sự phát triển của xã hội, tình hình tội phạm nói chung, trên địa bàn tỉnh nói riêng sẽ có những diễn biến phức tạp. Cùng với đó là việc hoàn thiện hệ thống pháp luật của Nhà nước ta vừa tạo hành lang pháp lý cho các cơ quan tiến hành tố tụng đồng thời cũng đặt ra những yêu cầu, thách thức mới đối với các cơ quan này, đòi hỏi công tác kiểm tra, hướng dẫn phải luôn được chú trọng, đảm bảo tính chuyên nghiệp, hiệu quả.
Để phát huy vai trò của cơ quan Thường trực, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, Văn phòng Cơ quan CSĐT tiếp tục tích cực, nỗ lực đẩy mạnh hơn nữa công tác kiểm tra, hướng dẫn, tạo được sự đồng bộ, thống nhất trong Cơ quan CSĐT 2 cấp, nâng cao năng lực điều tra xử lý tội phạm của lực lượng CSĐT Công an tỉnh.
Thượng tá Trần Chiến Luỹ
Phó Chánh Văn phòng Cơ quan Cảnh sát điều tra
